Kronika Dóbr Polskiego Konopatu Wiek XVIII

Kronika dóbr Polskiego Konopatu wiek XVIII. Summarius Documentorum ad Bona Polski Konopat se se regulantium. Spis dokumentów porządkujących dobra Polski Konopat. Spis rozmaitych transakcji dóbr wsi Konopat, Drozdowo oraz innych tamże należących, porządkujących majątek na rzecz wielmożnych Kruszyńskich.

[timeline_wp id=”16404″]

Roku Pańskiego 1702 dnia 19 maja, z aktu w Kiszporku, intercyza czy też umowa zastawu między urodzonym Ludwikiem Antonim Kuleszą, z powodu śmierci niegdyś urodzonego Jakuba Kuleszy, jego rodzonego brata, pozostałych małoletnich stryjem i naturalnym opiekunem – z jednej, a ponadto jaśnie wielmożnym Stanisławem Konopackim, kasztelanem chełmińskim, odnośnie sześciu tysięcy złotych pruskich, które powinny być umieszczone na dobrach Konopat.

Roku Pańskiego 1704 dnia 24 czerwca Wygranowscy biorą w arendę Wielki Konopat.

Roku Pańskiego 1706 dnia 24 czerwca w Konopacie. Urodzony Franciszek Kliński potwierdza, że otrzymał sumę tysiąca złotych pruskich na poczet arendy z Konopatu za bieżący rok od urodzonego Aleksandra Wygranowskiego z czynszu jaśnie wielmożnego kasztelana chełmińskiego.

Tego samego roku, dnia 25 tegoż miesiąca w Konopacie. Umowa czy też intercyza między urodzonymi: Franciszkiem Klińskim oraz Ewą z Zawadzkich, wzajemnie małżonkami z jednej strony a także jaśnie wielmożnymi Stanisławem i Barbarą z Kryszpinów Konopackimi, kasztelanami chełmińskimi, także małżonkami, z drugiej strony, tytułem sumy dziewięciu tysięcy złotych pruskich, zabezpieczonej do zapłaty z dóbr Konopat.

Roku Pańskiego 1706 dnia 25 czerwca w Konopacie. Jaśnie wielmożna z Kryszpin Konopacka, kasztelanowa chełmińska, gospodarstwo mleczne czy też pospolicie Melkarnię wraz ze wszystkimi przynależnościami, mianowicie: łąkami, ogrodami, choćby należącymi do dóbr wsi Konopat, puszcza w tenutę urodzonym Wygranowskim.

Tego samego roku, w pierwszy piątek po święcie Poczęcia Najświętszej Marii Panny, w grodzie skarszewskim oblata przekazania dóbr Drozdowa, dokonanego na rzecz i na stronę Zgromadzenia Świętej Misji Domu Chełmińskiego.
Tego samego roku. W pierwszy piątek po uroczystych Świętach Paschy, w królewskim grodzie drohiczyńskim. Urodzony Maciej Zborowski, dworzanin i pełnomocnik wielmożnych Stefana i Marianny z Wielowieyskich Bolińskich, małżonków, chorążych mielnickich, przedstawia i wciąga do akt rejestr rozmaitych wydatków pochodzących z dóbr Konopatu.

Roku Pańskiego 1706 dnia 29 listopada, Stanisław Aleksander Konopacki czyni długoterminową dzierżawę pól na Kozłowie na rzecz gburów.

Roku Pańskiego 1708 dnia 27 maja w Rynkówce arenda młyna i tartaku w Kozłowie ze strony Stanisława Konopackiego na rzecz Jerzego Freszkie.

Roku Pańskiego 1708 dnia 23 czerwca w Konopacie, jaśnie wielmożny Stanisław Konopacki, kasztelan chełmiński, oraz urodzeni: Franciszek Kliński i Ewa z Zawadzkich, małżonkowie, umowę pewną tytułem sumy pożyczonej rzeczonemu jaśnie wielmożnemu kasztelanowi chełmińskiemu, spisaną dnia 25 czerwca roku 1706 w Konopacie, i umocnioną w aktach skarszewskich, we wszystkich punktach i zastrzeżeniach znoszą, unieważniają i poddają wadzie nieważności. Roku i dnia tych samych, umowa czy też intercyza między urodzonymi: Franciszkiem Klińskim oraz Ewą z Zawadzkich, małżonkami, z jednej strony, a także jaśnie wielmożnymi: Stanisławem Konopackim i Barbarą z Kryszpinów, nawzajem małżonkami, kasztelanami chełmińskimi, odnośnie sumy siedmiu tysięcy sześciuset złotych monety pruskiej, zabezpieczonej na dobrach Konopat i innych.

Roku Pańskiego 1709 dnia 8 lipca w Konopacie, umowa zawarta między urodzonymi małżonkami: Franciszkiem Klińskim i Ewą z Zawadzkich, z jednej strony i urodzoną Marianną z Wielowieyskich Wygranowską, z drugiej strony, odnośnie tenuty dóbr Konopat, po uprzedniej zgodzie jaśnie wielmożnego kasztelana chełmińskiego.

Roku Pańskiego 1710 dnia 18 lutego z aktu w Rynkówce, między jaśnie wielmożnym Stanisławem Konopackim, kasztelanem chełmińskim z jednej strony oraz urodzonym Wojciechem Pląskowskim, w zapisie sądowym tenuty dóbr Konopat umowa czy też punkty spisane do tejże umowy.

Roku Pańskiego 1710 dnia 8 czerwca Franciszek Pawłowski Sędzia Ziemski Świecki kwituje Waleriana Kruszyńskiego z długu na Wielkim Konopacie.

Tego samego roku, dnia 16 lipca, w grodzie kowalewskim urodzony Wojciech Pląskowski z dwóch sum, a mianowicie pierwszej: trzech tysięcy z dnia 8 lipca roku 1709 z aktu w Konopacie odręcznym wpisem, drugiej zaś tysiąca złotych pruskich, umową pewną dzierżawy czy też punktami umowy przyjętymi dnia 18 lutego bieżącego roku z aktu w Rynkówce, między niegdyś jaśnie wielmożnym Stanisławem Konopackim, kasztelanem chełmińskim z jednej strony oraz potwierdzającym z drugiej strony, przez tegoż jaśnie wielmożnego kasztelana chełmińskiego potwierdzającemu w dobrach wsi Konopat wraz z przynależnościami wpisanych i zabezpieczonych do zapłaty. Kwituje jaśnie wielmożnego Waleriana Kruszyńskiego, kasztelana gdańskiego, oraz te same sumy liczone jako jedna, dające sumę czterech tysięcy złotych pruskich, na osobę tegoż jaśnie wielmożnego kasztelana gdańskiego, ze względu na wyświadczone dostateczne w powyższych zadośćuczynienie, odpisuje, przelewa i przenosi.

Roku Pańskiego 1711 tego samego roku, dnia 25 sierpnia w Konopacie Polskim, zgoda między jaśnie wielmożnymi Walerianem i Teresą z Konopatu Kruszyńskimi, małżonkami, kasztelanami gdańskimi z jednej, a także wielmożnymi: Stefanem i Benedyktą z Szujskich Osolińskimi, także małżonkami, miecznikami ziemi mielnickiej, z drugiej strony, odnośnie dóbr Konopat oraz innych.

Roku Pańskiego 1714 dnia 29 kwietnia Kulesza kwituje Kruszyńskim z długu na Polskim Konopacie.

Roku Pańskiego 1715 dnia 10 maja w Polskim Konopacie, ugoda w sprawie podziału majątku po Stanisławie Konopackim Kasztelanie Chełmińskim, ostatnim męskim potomku rodu Konopackich herbu Odwaga. W spisaniu ugody wzięły udział trzy córki, Teresa z Konopackich Kruszyńska, Ludwika z Konopackich Zboińska oraz najmłodsza Teofila Konopacka Kasztelanka Chełmińska.

Roku Pańskiego 1715 dnia trzeciego czerwca zeznania wobec sądu ławniczego miasta Świecie pobitego leśnego dworskiego majątku Polski Konopat Kazimierza Doleżałę.

Roku Pańskiego 1715 w samą wigilię święta Nawiedzenia Najchwalebniejszej Panny Marii, dnia mianowicie pierwszego lipca. Zeznanie Sądowe o Dewastacji Majątku Konopat Niemiecki wobec sądu ławniczego w Świeciu.

Roku Pańskiego 1715 w pierwszy piątek po święcie Poczęcia Najświętszej Panny Marii w grodzie skarszewskim, oblata urzędowego przekazania na rzecz i na stronę Świętego Zgromadzenia Misjonarzy Domu Chełmińskiego dóbr wsi Drozdowo.

Roku Pańskiego 1716 pierwszy piątek przed niedzielą Wielkiego Postu, w grodzie Dzierzgoń jaśnie wielmożna Teresa z Konopackich, prawowita żona jaśnie wielmożnego Waleriana Kruszyńskiego, kasztelana gdańskiego, składa protest wobec i przeciw wielmożnym: Chryzostomowi Słubickiemu, podsędkowi ziemskiemu brzeskiemu, sędziemu grodzkiemu przedeckiemu, Stanisławowi Zagórskiemu, komornikowi ziemskiemu inowrocławskiemu, Kazimierzowi Umińskiemu, sędziemu grodzkiemu kruszwickiemu oraz innym sędziom przybyłym do dóbr wsi Konopat, dającym powód do skargi sądowej, a także wielmożnym: Jakubowi i Ludwice z Konopackich Zboińskim, podkomorzym ziemskim dobrzyńskim, tychże sędziów stronnikom.

Roku Pańskiego 1716 dnia 17 kwietnia, wobec sądu miejskiego ławniczego chełmińskiego jaśnie wielmożna Teresa z Konopackich, żona jaśnie wielmożnego Waleriana Kruszyńskiego, składa oświadczenie przeciw temuż swemu małżonkowi odnośnie nienaruszalności swego majątku.

Tegoż roku szczegółowy spis szkód wyrządzonych podczas napadu czy też najazdu zbrojnego dóbr Konopat, dokonanego przez wielmożnych Zboińskich podkomorzych dobrzyńskich.
Tegoż roku dnia 15 października wobec ławniczego sądu chełmińskiego potwierdzenie sprawozdania z wysłania pozwu ze strony jaśnie wielmożnych Kruszyńskich, kasztelanów gdańskich, z tytułu gwałtownego zbrojnego najścia dóbr Konopat, wobec i przeciw wielmożnemu Zboińskiemu, podkomorzemu dobrzyńskiemu.

Roku Pańskiego 1719 dnia szesnastego stycznia zeznanie wobec urzędu kancelarii sądu cywilnego ławniczego chełmińskiego w sprawie zabójstwa młynarza z Wyrwy.

Roku Pańskiego 1719 dnia 7 lipca w sądach grodzkich Dzierzgonia, urodzony Wojciech Pląskowski, niegdyś urodzonego Macieja Pląskowskiego, asesora ziemskiego człuchowskiego z niegdyś urodzoną Izabelą z Wierzbowskich spłodzony syn, z sumy czterech tysięcy złotych pruskich przez niegdyś jaśnie wielmożnego Stanisława Konopackiego, kasztelana chełmińskiego na sposób zwykłego długu zabezpieczonej mu jako potwierdzającemu na dobrach Polski Konopat, dnia 16 lipca roku 1710 na dobrach wsi Nawra potwierdzonej do zapłaty odręcznym wpisem przez jaśnie wielmożnych Waleriana i Teresę z Konopackich Kruszyńskich, małżonków, kasztelanów gdańskich, pochodzącej z corocznej prowizji po osiem od stu, rzeczonej jaśnie wielmożnej Kruszyńskiej, kasztelanowej gdańskiej ustępuje oraz odstępuje i tę samą sumę na osobę tejże dla pełnego zadośćuczynienia i spłaty uprzednio wspomnianej sumy przepisuje, przelewa i przenosi.

Roku Pańskiego 1719 dnia 7 listopada, w grodzie Dzierzgoń, znakomity przewielebny Michał Mateusz dwóch imion Walter, przełożony domu chełmińskiego Zgromadzenia Misji, prepozyt chełmiński, w imieniu swoim oraz całego tegoż domu chełmińskiego Zgromadzenia Misji, jaśnie wielmożną z Konopackich Kruszyńską, kasztelanową gdańską z sumy ośmiu tysięcy stu złotych pruskich, pewną umową zastawu na dobrach wsi Konopat potwierdzonej dnia 25 czerwca roku 1697 domowi chełmińskiemu Zgromadzenia Misyjnego w dobrach Drozdowo przez niegdyś wielmożnych małżonków: Stanisława i Barbarę z Kryszpinów Konopackich, podkomorzych województwa pomorskiego, ze względu na wyświadczone w powyższych zadośćuczynienie, kwituje a także tę samą sumę na osobę tejże przenosi i przelewa.

Roku Pańskiego 1720 dnia 16 grudnia, wobec sądu miejskiego ławniczego sztumskiego jaśnie wielmożna Teresa z Konopackich, żona niegdyś jaśnie wielmożnego Waleriana Kruszyńskiego, kasztelana gdańskiego, pozostała wdowa, protestuje z tytułu krzywdzącego podziału dokonanego przez niegdy rzeczonego swego jaśnie wielmożnego męża działów swych, pochodzących z dóbr Konopat i innych.

Roku Pańskiego 1722 dnia 10 lipca, Teresa Magdalena Konopacka puszcza w arendę Drozdowo i Wyrwę w zastawie za 12 000 złotych pruskiej monety

Roku Pańskiego 1725 piątek nazajutrz po święcie świętej Łucji, dziewicy i męczennicy, w grodzie kowalowskim, oblata wyroku dotyczącego odstąpienia prawa między jaśnie wielmożnymi Kruszyńskimi, matką, kasztelanową chełmińską, i jej synami a także innymi, przedstawiona w dobrach Konopat i gdzie indziej.

Roku Pańskiego 1738 pierwsza wzmianka o miejscowości Terespole czyli zapis w księgach parafialnych parafii Przysiersk, do której to należy część dóbr Konopackich min. osada Terespole. Przyjmując powyższe za prawdę historyczną czyli fakt zbadany, i póki co nieobalony jeśli chodzi o datowanie, możemy na podstawie powyższych wyprowadzić etymologię nazwy jaką otrzymała rzeczona miejscowość. Otóż nazwa Terespol składa się w części z imienia właścicielki dóbr, czyli córki ostatniego męskiego potomka Konopackich oraz rzeczownika określającego miejsce jej spadkiem darowane czyli część pola składającego się na majątek Konopacki. Tak więc pole Teresy otrzymało właściwą konotację zapisu w formie skróconej odwróconej do dzisiejszego poprawnego Teresy – pola, zapisuj ówczesny to „Terespole”. Niewielką osadę zlokalizowano na terenie rozległej kilkudziesięciohektarowej niziny pomiędzy borem Konopackim a wzgórzem na zachodzie, z którego biegła północna droga od majątku Polski Konopat w kierunku Konopatu Niemieckiego oraz ku Wygodzie i Drozdowu od południowego zachodu.

Roku Pańskiego 1739 dnia 8 czerwca – miedzy Jejmością Panią Teresą z Konopackich Kruszyńską Kasztelanową Gdańską a Wielmożnymi Ichmościami Pany, Antonim i Michałem braćmi oraz siostrą Magdaleną Chrząstowską z domu Konopacką Sądowego Ziemskiego małżonką, dochodzi do podziału majątku. Wielmożnemu Panu Michałowi Kruszyńskiemu Kasztelanicowi Gdańskiemu, dobra Polski Konopat, Drozdowo, Wyrwa, Terespole z karczmą Wygodą wartości sześćdziesięciu tysięcy dobrej pruskiej monety, Teresa z Konopackich Kruszyńska matka wymienionego przepisuje.

Kalendarium dóbr Polskiego Konopatu wiek XVIII

Majątki Szlacheckie w Prusach

Roku Pańskiego 1742 dnia 10 maja – Teresa Magdalena z Konopackich Kruszyńska Kasztelanowa Gdańska sporządza testament a w nim „…daruję Olbrysiowi (3lata) synowi Jegomości Pana Michała syna mego, klucz Konopacki oddaję, przy którym chcę, aby się utrzymał, z którym zaś dzieci moich się proporcjonalnie dzielą z inszemi dobrami…”

Roku Pańskiego 1742 w wigilię Świętego Marcina, Antoni Graf Kruszyński wydzierżawia ugór pod Przechówkiem Wróblowi z Przechówka i Michałowi Szmitowi z Konopatu Niemieckiego.

Roku Pańskiego 1747 dnia 15 stycznia Michał Chrzanowski, jako plenipotent Antoniego Kruszyńskiego Kasztelanica Gdańskiego nadaje prawa wobec Isaaka Szperlinga na kolejny drugi dom w osadzie Terespol.

Roku Pańskiego 1747 dnia 25 czerwca Michał Chrzanowski, jako plenipotent Antoniego Kruszyńskiego Kasztelanica Gdańskiego puszcza dziewięć morgów pod Wygodą leżących w arendę obywatelom z Drozdowa.

Roku Pańskiego 1746 dnia 23 czerwca wizytacja Archidiakona księdza Augusta Klińskiego w parafii Przysiersk. W dokumentach odnotowano miejscowości należące do parafii. należały a nim ” Wioski oddające meszne: Konopat Polski, Wyrwa, Drozdowo, Konopat Niemiecki. Terespole – mesznego nie oddawał.”

Roku Pańskiego 1773 – Kolonia Terespol liczy sobie 15 Hufen (włók) czyli 252 ha oraz 10 mórg czyli 2,5 ha co razem dawało ~255 ha. Polski Konopat posiadał 14 Hufen 17 Morgen czyli ~240 ha. Wyrwa ~20 ha, Wygoda 1,6 ha, łącznie 556 ha. Ponadto zidentyfikowano 32 gospodarstwa domowe ze 120 mieszkańcami obu wyznań, w tym 2 rzemieślników. Na Wyrwie zlokalizowano wodny młyn zbożowy. Częścią posiadłości było łowienie ryb w Czarnej wodzie. [Hans Maercker. Geschichte des Schweizer Kreises]

Roku Pańskiego 1774 – Wg. spisu wasali Kruszyńska żona Antoniego Kruszyńskiego jest w posiadaniu Drozdowa, Polskiego Konopatu, Młyna na Wyrwie, pustkowia Terespol oraz Wygoda [DR. MAX BÄR MITTEILUNGEN DER K. PREUSSISCHEN ARCHIVVERWALTUNG. HEFT 19. DER ADEL UND DER ADLIGE GRUNDBESITZ IN POLNISCH-PREUSSEN ZUR ZEIT DER PREUSSISCHEN BESITZERGREIFUNG. NACH AUSZÜGEN AUS DEN VASALLENLISTEN UND GRUNDBÜCHERN]

Listopad 1794 – Państwo Pruskie odbiera i nacjonalizuje majątek w Polskim Konopacie. Jest to kara za udział właściciela majątku Generała Majora Antoniego Kruszyńskiego w Powstaniu Kościuszkowskim.

1797 rok – Majątek zostaje sprzedany 33 200 talarów