Historia Szlachecka Historia Polskiego Konopatu Historia Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana

Historia Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana

Historia Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana - prolegomena Historia Szlachecka

Historia Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana – prolegomena

Zapewne wiele z tego dociekliwi znaleźli w pojedynczych opracowaniach, lub zespołach opracowań, takich znakomitości jak chociażby badacz rodu Konopackich Wiesław Nowosad. Jednak chronologicznie i przedmiotowo, nikt nie pochylił się nad historią rodowych włości Konopackich. Polski Konopat gniazdo rodowe rodziny, która to wydawała na  świat kolejne pokolenia starostów, wojewodów, księży, biskupów. Jednymi słowy znamienitości, które kształtowały życie takich miast jak Świecia, Nowego, Chełmna stolicy województwa Chełmińskiego oraz brały czynny udział w polityce Ziem Pruskich. Poniekąd zanikowość tłumaczy wygaśnięcie męskiej linii założycieli gniazda rodowego. Ostatni z rodu Konopackich zmarł w 1710 roku, a majątek pomimo usilnych starań najstarszej córki Stanisława Aleksandra, rozparcelowano pomiędzy jej młodsze siostry. Potomkowie natomiast przez kolejnych kilkadziesiąt lat skutecznie go rozparcelowali, spieniężyli a pod koniec XVIII wieku zostało im włości odebrane przez zaborcę. Ponadto 4 września 1944 roku komuniści ze wszech miar zadbali o to, by sprowadzić do parteru historię Rzeczypospolitej i dawniejszych majątków ziemskich, weszła w życie mająca swoje tragiczne następstwa ustawa rolna. Jako, że chcąc nie chcąc schedę po byłych odbierają i współcześni włodarze, (przez demokratyczny wybór oczywiście) mamy loterię, co się stanie lub jest dla nich priorytetem. Polega ona na tym, który z wybrańców ma historię w sercu i któremu świadectwo dla przyszłych pokoleń ważnym jest i kto temu tematowi sprzyja. Przyczyna jest prozaicznie prosta, III Rzeczpospolita jak dotąd w żadnym momencie nie uruchomiła ustawy reprywatyzacyjnej w skali jaką winna ona objąć Polskę. Jeśli przyjąć, jaki owoc ta Konopacka ziemia wydała, to przede wszystkim znakomita potężna senatorska rodzina Konopackich, ale również ludzie sławni w świecie, jak chociażby sławny geograf i etnograf Aurel Krause, urodzony w 1848 roku w Polskim Konopacie. Wraz z bratem Arturem, prowadzili badania etnologiczne na Syberii, a następnie na Alasce w 1881 i 1882 roku. O nich również a przede wszystkim o historii majątku Konopatu, będziemy rozprawiać. Poniżej mapka jakich tysiące wypuściły władze komunistyczne, ale i powielali lokalni usłużni trendowi i modzie historycy. Ludzie którzy winni być uwrażliwieni szczególnie na przekaz minionych pokoleń. Za każdym razem jako uczeń, widując te mapki zastanawiałem się gdzie znajduje się moja miejscowość na mapach. Dzisiaj kiedy nadszedł czas względnej normalności, okazuje się, że Polski Konopat jest największą skutecznie okrojoną i okrajaną miejscowością w gminie Świecie, co się zmieniło? Wiele, miejscowość została pozbawione drogocenniejszych terenów na korzyść miejskich i rozbudowy infrastruktury towarzyszącej min. rozwojowi sieci dróg, czy jak to w przypadku Konopatu, wybudowano na terenie boru konopackiego Zakłady Celulozy i Papieru oraz obwodnicę ekspresową jako część trasy S5.

Historia Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana

Nikt nie zadba o historię lepiej niż miłośnicy historii, zarówno lokalni jak i akademiccy. Opracowanie Historii Polskiego Konopatu, oparte jest o różne źródła historyczne, zarówno wymienione Nowosada, którego dogłębne wieloletnie badania korygują ewentualne odkrycia, ale również i pośrednie takie jak, „Herbarz Polski” Kaspra Niesieckiego,”Ein pommersches Herzogthum und eine Deutsche Ordens Komturei” Richarda Wegnera, oraz kilkadziesiąt innych wydawnictw. Oparto, nie oznacza, iż przypisano im pełną prawdę historyczną. Czego możemy być pewni, to źródła numer jeden dla tegoż opracowania, czyli „Archiwum Sczanieckich z Nawry” Wymienione jest świadkiem historii, chociaż wiele historii pochodzących np. ze średniowiecza zostało spisane bądź tłumaczone nawet kilkaset lat później lub jest tylko kopiami zapewne podniszczonych czasem dokumentów. Możemy jednak domniemywać, iż historie spisywane przez potomków Konopackich czy Kruszyńskich mają większą konotację, niż te, które znajdujemy w pobieżnych opracowaniach jak wymienionego Zach. Stow. Pruskiego, gdzie fakty po kilkuset latach zdają się mijać z ówczesnymi relacjami.

Kończąc tym wstępem warto również nadmienić, iż obecne w internecie wzmianki na temat Polskiego Konopatu w świetle tego co odkrywamy, w 99% mijają się z prawdą. Bliższe prawdzie są tylko fakty odnoszące się od połowy XIX wieku do dni obecnych.  Tym bardziej to smutne, że owe „fakty” zawarto nie tylko na  stronach urzędowych, którą powinno być stać na dochodzenie źródeł. Mnóstwo bzdur  jest niestety w publikacjach odnoszących się do majątku na stronach związanych z obecnymi publikacjami. Dlatego tak ważnym w świetle badań historycznych jest ich źródłowa kwerenda.

Wracając do etymologii nazwiska Konopacki, wywód prowadzi do Konopatu, można śmiało przypuścić tezę iż nazwisko Konopackich to eponim od nazwy gniazda rodowego. Wzmiankowano w pismach każdego z rodu imieniem oraz miejscem, a z czasem, co uwidacznia historia rodu w sumariuszach i pismach, zamiennie używano przyrostka końcowego. Powodowane było ono oczywiście uszlachceniem, czyli nobilitacją wiążącą się z modyfikacją, w tym wypadku pochodzącą od nazwy dóbr czyli jego eponimem. Tak powstało nazwisko wielkiego rodu Konopackich herbu Odwaga (Mur), którzy to Pomorzem zarządzali pospołu i zamiennie z powinowatymi. Nie tyle jednak na Konopackich, którzy różne linie i koligacje na pomorzu potworzyli, a na historii wsi Polski Konopat się skupimy, bo historia rodu nierozerwalna przez ponad trzy stulecia, zakończyła swój związek z tym majątkiem w XVIII wieku. Co było potem, o tym długa jeszcze rozprawka, która z tej jak i z pozostałych opowieści, czasem i sumariuszami pisana zostanie odkryta.

Poszczególne nazwy dla miejscowości na przestrzeni wieków kształtowały się w kolejności występowania(według zapisków w skryptach): Polnisch Konopath, Conopat (1400 r.) Konopat (1415r. ) Conopath (1435 r.) Konipat (1489 r.) Konopat (1565 r.) Konopath (1606 r.), później przemiennie Konopat z Polskim Konopatem pojawia się w zapiskach z archiwum rodziny Konopackich. Łatwo sprawę można wytłumaczyć z uwagi na dłuższą arendę części ziem położonych w terenach zalewowych Wisły i Wdy wobec sprowadzonych tutaj Olendrów. Częścć ziem zamieszkiwana przez nich dostała przymiotnik „niemiecki”, tak wiec Konopat podzielił się na Konopat Niemiecki i Konopat Polski. Mamy jeszcze nazwę Hanfgut z czasów okupacji 1942-1945, tłumaczona z niemieckiego daje nam  nazwę „uprawa konopi” co jest zbliżone z etymologią powstania aczkolwiek niekoniecznie. Niemieckie źródła podają, iż nazwy okolicznych miejscowości na Pomorzu w połowie XIII wieku, świadczą o hodowli koni pomorskich: tak więc Konopat wziąć miał swą nazwę od określenia czynności – Konie-paść – Konie pasące się). Niezrozumiałym z dzisiejszego punktu widzenia, jest herb rodu panów na Konopatach. Wtedy kiedy pojawia się on w dokumentach w połowie XVI wieku wygląda według opisu Jana Karola Dachnowskiego następująco : „Ma być mur o trzech wieżyczkach, ale bez bramy. Na hełmie dwie orle białe skrzydła, na nich mur.” Cóż trudno nie wierzyć Dachnowskiemu znakomitemu badaczowi heraldyki (1590-1654) Istnieją co najmniej kolejne dwa, o ile nie trzy rody, w tym dwa z nich w pobliżu używające tożsamego herbu. Jeden z nich to von der Milwe z Nowego, drugi natomiast to von Kossow z Kosowa na Pomorzu(?) Jest jednak jeszcze trzecia rodzina która używała owego herbu i jest to rodzina von Steinsdorff.

Herb rodziny von Steinsdorff z 1605 roku tożsamy z Herbami rodziny z Konopatu

Herb rodziny von Steinsdorff z 1605 roku tożsamy z Herbami rodziny z Konopatu

 Konopat należy do najstarszych osad ziemi pomorskiej. Chronologicznie układając wzmianki, jakie ukazywały się na temat majątku, Konopatem zwanego; Jan z Bielczyn jest jako pierwszy wymieniony pochodzeniem pod nazwą dobra leżącego na terenach współczesnych wsi, tworzących kiedyś spójną całość. Są to, Polski Konopat, Wyrwa, Łęg, Skarszewo, Kozłowo, Terespol Pomorski, Wielki Konopat, Dworzysko i Drozdowo. Granicą dla owych włości były i są, od północy Laskowice, od wschodu Świecie i Przechowo, a od południa Gruczno oraz Poledno, natomiast od zachodu Przysiersk, która to parafią katolicką była dla tutejszych miejscowości.

Konopat a właściwie dobra de Conopath, są wzmiankowane po raz pierwszy, kiedy Jan, baron na Bielczynach, w dzisiejszej gminie Chełmża, posiadł dobra rycerskie Conopath w XIII wieku. Legenda głosi, iż został on ożeniony z Jutą, którą potem świętą została, nie mniej on mając lat piętnaście udał się na pielgrzymkę dziękczynną do Rzymu gdzie zmarł, potomka z tego nie widu ni słychu, ale Konopat jest po raz pierwszy wzmiankowany około roku 1230. Istnieją również interpretacje historyczne mówiące o tym, iż Jan z Bielczyn ma korzenie wywodzące się z ziem Luzacyi czyli dzisiejszych Łużyc na granicy z Niemcami. Konopat, jako miejscowość po raz pierwszy wymieniony został w 1338 roku, istnieje zapis w nadaniu prawa chełmińskiego dla miasta Świecia. Kolejna wzmianka przywodząca nazwę miejscowości pochodzi z 1350 roku, kiedy to Mikołaj z Konopatu osadzony został jako namiestnik Kamienia. W grudniu 1403 roku otrzymuje pomoc od wielkiego mistrza krzyżackiego w postaci 6 grzywien niejaki Peter von Konopatte. Dowodzi to tego, iż pochodzący z Konopatu Piotr, musiał tutaj mieć swą siedzibę.

Kolejnym wzmiankowanym prawdopodobnie z rodu Konopackich, ale bez chronologii i powiązań był Wawrzyniec (Lorko, Lorenz) z Konopatu, pojawia się on w dokumentach komtura zamku Świeckiego wielokrotnie, w każdym bądź razie wymieniony w 1440 roku był sędzią ziemskim Świeckim oraz członkiem anty krzyżackiego towarzystwa jaszczurczego. Jeśli jednak przyjmiemy, że Wawrzyniec pojawił się w dokumentach niedługo po Piotrze, to jest wielce prawdopodobnym, iż mógł być jego synem, mamy wiec kontynuację i mamy gniazdo rodzinne. W każdym bądź razie był znaczącą postacią wymienianą w Świeckiej komturii wiele razy z imienia, co można przyjąć za pewnik pochodzenia jego gniazda rodowego. Co ciekawe w 1454 roku, jako sędzia ziemski Świecki, Wawrzyniec z Laskowic składa hołd królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi i opieczętowuje akt poddania się Prus Polsce. Przywodzi to możliwość posiadania i błyskotliwej kariery Lorka z Konopatu, nie tylko dóbr dziedzicznych, ale również pobliskich Laskowic, co jest wielce prawdopodobne. Historia Polskiego Konopatu i Laskowic zostanie zawiązana również kilkaset lat później, ale o tym w dalszej historii.

W księdze ławniczej miasta Nowego istnieje zapis z 1435 roku, jako to Mikołaj z Konopatu stawił się przed sądem ławniczym spłacając wdowę po nowskim mieszczaninie Nickelu. Można domniemywać, iż Mikołaj był bratem Wawrzyńca, niestety brak na to na dzień dzisiejszy dowodów. Kolejnym, który wymieniany jest z pochodzenia jest Gabriel i było to w roku 1492, nadmieniony został, jako sędzia ziemski na zjeździe stanów w Tczewie. Pełnowartościowej dokumentacji doczekał się Wojciech z Konopatu i jest on wymieniany, jako sędzia Świecki we wszelakich dokumentach i to od niego wywodzi się udokumentowana ciągłość i powiązania, Panów z Konopatu…

Historia Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana - mapa z 1803 roku

Historia Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana – mapa z 1803 roku

 

To był wstęp jako pierwsza część Historii Polskiego Konopatu czasem i sumariuszami pisana. 

Kolejną część dotycząca wieku XVI znajdziesz w kalendarium

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Pozostałe Historie

error: Podgląd zablokowany.