Wygranowscy biorą w arendę Wielki Konopat 1704 roku. Wygranowscy byli dzierżawcami starostwa nowskiego za czasów, kiedy starostwo obejmował Jan Butler. Kiedy Konopacki kupił od Butlera starostwo nowskie, przeniósł Wygranowskich i wydzierżawił im dobra wchodzące w skład majątku Polski Konopat. Niestety klucz Konopacki był jednak sukcesywnie zadłużany, czy to z powodu powodu kontrybucji szwedzkich, czy innych nieszczęść naturalnych, dość dodać, iż Wygranowskim nie szło. W umowie poniżej opisana została aktualna, na owy czas sytuacja zarówno Wygranowskich jak i majątków, jakie dzierżawili oni.

Między Jaśnie Wielmożnymi Ichmościami Pany, Ichmością Panem Stanisławem Aleksandrem na Konopatach i Barbara z Kryspinów Kierszejsteynówną Konopackimi kasztelanami chełmiński, nowskimi, polotelskimi etc. Starostami. Małżonkami i sukcesorami Ichmościów, dla których zatwierdzenia zastrzegają i niniejszym wpisują się z jednej a Ichmościami Pany Aleksandrem i Marianną z Wielowieyskich Wygranowskimi i sukcesorami ich, dla których zatwierdzenia podobnie zastrzegają i wpisują się jak uprzednio podano z drugiej strony stanął kontrakt i postanowienie w niżej opisany sposób.

Iż Jaśnie Wielmożni Ichmościowie Panowie Kasztelani Chełmińscy małżonkowie dobra swoje dziedziczne, folwark Konopatu Wielkiego w prowincji Pruskiej w powiecie świeckim leżącego ze wszystkimi do tego folwarku, akcydensami, przynależytościami, dochodami, pożytkami, szarwarkowaniem poddanych, płci obojga tak, jako w sobie folwark ten ze wszystkimi przynależnościami, respektem szarwarków jest i zawiera się, to jest z zamkiem, dworskimi i wiejskimi budynkami, ozimnym i jarymi zasiewkami, ogrodami, rolami, polami, łąkami, borami, lasami dla własnego tylko użytku, barciami, pszczołami, jeziorami i wolnym zawsze ryb łowieniem, stawami, sadzawkami, rzekami i młynami, śluzą i jej prowenatmi, tartakiem, wyjąwszy czynsze pieniężne z tartaka, które sobie Jaśnie Wielmożni Ichmość Panowie Kasztelanowie przy innych wsi czynszach ekscypują, węgorniami, łosośnią, bydłem obornym i owcami, zgoła wszystkim podług specyfikacji inwentarza w osobnym rejestrze spisanego, który się do kontraktu a kontrakt do niego referować ma, sobie jak w przeszłości ma odnosić.

Nic zupełnie sobie prawa, roszczenia i władztwa w pomienionym folwarku do niego przynależytościach, do czasu niżej mianowanego nie wymawiając ani wyłączając, ale tak, jako sami Ichmościowie od dawna trzymali, oprócz czynszów pieniężnych, jako to z Konopatu Polskiego złotych […] z Kozłowa złotych […] z Łęgu złotych pięćset osiemnaście, od tychże, od ról nad błotem kozłowskim złotych czterdzieści jeden, z Drozdowa złotych sześćdziesiąt cztery, z tartaku kozłowskiego […] i innych czynszów, które się z rejestrów prowentowych albo większe, albo mniejsze pokażą. Także oprócz Czaple, wyjąwszy karczmę, która z inszymi karczmami wszystkimi do dzierżawy Ichmościów Panów Wygranowskich wespół z jeziorami czapelskimi na czas wykupna należeć będzie, na lat dwie po sobie kolejno idące, od dnia dwudziestego piątego czerwca, która jest w następnym dniem urodzin Jana Chrzciciela w roku teraźniejszym tysięcznym siedemsetnym czwartym zaczynające się, a na ten że czas, Świętego Jana Chrzciciela roku tysięcznym siedemsetnym szóstym kończące się, arendowanym puszczają sposobem i intromisją w tenże folwark. Jako obecnie dopuszczają kontraktem, tak oficjalnie, kiedy ich życzenie bez żadnych zakłóceń dopuścić submitują się.

Z którego folwarku Ichmościowie Wygranowscy małżonkowie wraz z sukcesorami zapłacić będą powinni na pomienione lat dwie summę pięciu tysięcy złotych dobrej pruskiej monety, każdy złotych po pięciu szóstaków bitych, rachując, z której sumy, ze sobie Ichmościowie Państwo Wygranowscy małżonkowie trzymając przy tym przez lat siedem kolejno po sobie idące majętności Konopackie ze wszystkim i przynależnościami. Z powodu nieszczęść oraz innych, jakie ludzi nawiedzają, i bez dania okazji i inkursji, nieprzyjacielskich precedensów, katastrofy świeckiej nie wybrali należytych czynszów summę tysiąc pięćset pięćdziesiąt sześć złotych wynoszącą i tę summę pięciuset dwóch złotych groszy piętnastu, na folwarkowe potrzeby na Szwedów errogowali, tedy te sumy pospołu złączone a summę dwóch tysięcy trzech set pięćdziesięciu ośmiu złotych groszy piętnastu wynoszącą Jaśnie wielmożni Ichmościowie Państwo kasztelani kontrahentom Państwu Wygranowskim dzierżawcom w przyszłą dwuletnią pięciu tysięcy złotych groszy piętnastu także tylko summa {…] potrącają arendę Jaśnie Wielmożnym Ichmościom Państwu kontrahentom od Ichmościów dzierżawców należeć będzie, którą ze Ichmościowie około kontraktu wyliczają wiec tam realnie przedstawiając, przekazując Jaśnie Wielmożnym Ichmościom Państwu kontrahentów wymienione, jako i z czynszów niewybranych, przy tych, że Jaśnie Wielmożnych przyjętej także na potrzeby folwarku i ochronę ludzi errogowanej Ichmościom Państwu dzierżawcom, przedstawiając kwity tego kontraktu.

W pokojowym posiadaniu, użytkowaniu, Ichmość Państwo Wygranowscy, bez żadnych przeszkód prawnych i pozaprawnych, wraz z ogólną ewikcją, zachowani być przez czas dwuletniej arendy powinni będą, i dobra te podług odebranego i spisanego postąpionego inwentarza, oddać z zasiewkami ozimemi, jaremi, poddanymi temuż, czego wszystkiego inwentarz przedstawiony formułuje, bez wszelkiego spustoszenia oddać submitują się. Jeśli by zaś Ichmości Państwo arendarze więcej nad inwentarz nad siali, to im przez Jaśnie wielmożnych Ichmościów panów dziedziców zrekompensować powinni poddani. Poddanych nie mają Ichmość Panowie Wygranowscy, do niezwyczajnych robocizn przymuszać, ale onych przy dawnych prawach, zwyczajach i robociznach zachować. Czeladzi folwarkowej i ratajom tak ordynarie, jako i myta na pół roku przy ekspiracji arendy swojej wydać Ichmościowie Państwo Wygranowscy powinni będą. Ogólnie rzecz biorąc, dla wszystkich wypadków, wszystkich nietypowych na swój specyficzny sposób, w pismach prawnych, jako to wtargnięcie wroga, wnetrzną wojnę, grady, ogień gromowy i powiesni, powietrze na ludzie i bydło, owce i podobne, byle bez dania okazji Ichmościów Państwa dzierżawców, skąd ujma prowentów na arendzie. Ponieważ sobie Ichmości Panowie Dzierżawcy profilaktycznie, tędy też same szansę mediacji przyjacielskiej i należytej rekompensacie podlegać mają.

Podatki podczas posiadania Ichmościów Państwa Wygranowskich jakiekolwiek uchwalone będą przez Ichmościów Państwa Wygranowskich z folwarku wymagane i płacone być powinni. Bór, ponieważ potrzebuje dozoru wielkiego żeby go postronni nie pustoszyli tudzież swoi poddani do miast nie sprzedawali nad leśnym obserwacja Ichmościów Państwa Wygranowskich być ma, nie pozwalając nikomu bez kwitu Jaśnie Wielmożnych Ichmościów dziedziców onego spustoszyć, któremu i ordynaria od Ichmościów państwa dzierżawców dana być powinna. A że czynsze wszystkie pieniężne Ichmości Panowie dziedzice, tak, jako się wyżej rzekło dla siebie ekscypują tedy oneż same poprzez kształtowanie wyciągając i odbierać będą bez sprzeciwów Ichmościów Państwa dzierżawców. Wypowiedzeniem do niedziel czterech przy użyciu inwentarza z posłuszeństwem poddanych na mil sześć warują sobie Ichmościowie Państwo dzierżawcy, bez znacznego jednak przez okazją Ichmościów omieszkania w gospodarstwie.

Kopia kontraktu arendownego Wielkiego Konopatu wobec Wygranowskich.

♣